Elke dag een beetje zelfdoding
Heidegger zegt ons dat de dood ons hele leven voltrekt. Hij stelt dat de dood niet alleen een gebeurtenis aan het einde van ons leven is, maar iets wat ons hele bestaan doordringt. Ons Sein-zum-Tode bepaalt hoe we onszelf en onze keuzes kunnen verstaan. De dood functioneert als de horizon waartegen ons bestaan betekenis krijgt. Het leren omgaan met de dood en de onvolmaaktheid van ons bestaan leert ons te nemen wat ons authentiek gegeven is, waarmee we onze eigenlijke existentie steeds meer leven in plaats van ons laten meevoeren door sociale verwachtingen en routines (das Man).
The Long Walk van Stephen King
The Long Walk is een boek van Stephen King. De deelnemers aan de dodelijke wedstrijd in The Long Walk lopen dagenlang aan één stuk door, tot ze niet meer kunnen. Dan worden ze doodgeschoten. Er kan maar één man winnen, die krijgt dan alles wat hij wenst. (mits hij blijft leven)
De deelnemers weten niet echt waarom ze meedoen. Ze geven er geen woorden aan als het hen gevraagd wordt. Het overkomt hen. Dat lijkt enigszins te raken aan wat Heidegger zegt: we worden geconfronteerd met het leven (Geworfenheit), met situaties die we niet zelf kiezen. Toch moeten we daar in eigen naam antwoord op geven—dat is onze verantwoordelijkheid.
King was jong (18) toen hij The Long Walk schreef. Hij haalde inspiratie uit zijn eigen fascinatie voor overleving en zijn afkeer van autoritair leiderschap. Het verhaal is deels een allegorie voor de zinloosheid van de offers die individuen brengen voor een systeem dat hen niet waardeert.
Het verhaal beschrijft 'de dood' van de eigenlijke mogelijkheid tot leven en dood, die wij als mens hebben.
In zekere zin sterven de deelnemers van The Long Walk niet alleen fysiek, maar ook geestelijk; ze geven voor een groot deel hun autonomie op. Ik schrijf gedeeltelijk want enerzijds is er slechts de wedstrijd, een strijd om zelfbehoud ten koste van de ander, en anderzijds zul je lezen dat hun vrijheid niet geheel dood is!
Ze zijn tenminste vrij in hoe ze binnen deze dodelijke competitie betekenis geven aan hun menselijke existentie. Er is ruimte om uit het patroon van overleving en competitie te stappen, al is het slechts in een gebaar van mededogen, een gedeeld moment van menselijkheid te midden van de onontkoombare afloop.
De langzaamheid van zelfdestructie
The Long Walk doet me denken aan hoe wij soms in destructieve patronen in ons leven blijven hangen, waarmee we onszelf beetje bij beetje doodmaken zonder dat we het doorhebben. Denk aan relaties die ‘nu eenmaal zo horen’ en tegen beter weten in blijven voortbestaan, of ingesleten gewoontes die ons uitputten maar die door ons niet worden bevraagd.
Dit raakt een diepe existentiële vraag: "Zijn we niet allemaal, bewust of onbewust deelnemer aan onze eigen ondergang?"
Als we systemen, gewoonten en standpunten niet bevragen, dan zou je kunnen zeggen dat we collectief een trage vorm van zelfdoding ondergaan, zonder het expliciet zo te benoemen.
Mijn moeder
Mijn moeder is in 2016 lichamelijk gestorven door zelfdoding. In de twee jaar daarvoor voelde het voor mij alsof ze al 'vertrokken' was en nam zelfs haar fysieke omvang af. In alle jaren van mijn leven heb ik aanschouwd hoe zij in de dagdagelijksheid elke dag een beetje zelfmoord pleegde door een te groot deel van haar autonomie en eigen menselijke waardigheid uit handen te geven aan haar man, haar kinderen (ja ook aan mij) de kerk, haar vriendinnen en hulpverleners. Ik voel me tevens verplicht om hierbij te zeggen: 'No offense, het is niet aan mij om te zeggen dat ze dat niet had moeten doen.'
Een grotere misdaad?
Bovenstaande brengt me op deze gedachte: 'er wordt veel gesproken over de uiteindelijke, fysieke vorm van zelfdoding, maar zijn eigenlijk niet alle dingen die we doen, ten koste van onze eigenlijkheid, kleine vormen van suïcide?'
Dus doen we massaal wellicht niet allemaal aan zelfdoding, zonder dat we dit weten? En waarom wordt de definitieve beweging van uit het leven stappen gezien als een grotere misdaad dan de kleinere daden waar we ons dagelijks schuldig aan maken? En is er een weg uit deze trage zelfdoding, of is bewustwording al genoeg?